Prezbiopia, czyli starczowzroczność – objawy, przyczyny i korekcja

Czym jest prezbiopia?

Prezbiopia, nazywana także starczowzrocznością, to naturalna wada wzroku, która pojawia się wraz z wiekiem i stopniowo utrudnia wyraźne widzenie z bliska. Jej przyczyną jest utrata elastyczności soczewki oka oraz osłabienie zdolności mięśnia rzęskowego do zmiany kształtu soczewki — proces ten nazywany jest akomodacją. W efekcie oko ma coraz większy problem z dostosowaniem się do patrzenia na różne odległości, szczególnie na przedmioty znajdujące się blisko.

Przyczyny prezbiopii – dlaczego pogarsza się widzenie z bliska?

Jak już wspomniano, prezbiopia to efekt naturalnego starzenia się narządu wzroku. Główną przyczyną trudności z widzeniem z bliska jest stopniowa utrata elastyczności soczewki oka, która wraz z wiekiem staje się coraz sztywniejsza. W rezultacie oko traci zdolność do szybkiej zmiany ogniskowej – czyli akomodacji – potrzebnej do ostrego widzenia na różnych odległościach, zwłaszcza w bliży.

Z wiekiem osłabieniu ulega również mięsień rzęskowy, odpowiedzialny za kontrolowanie kształtu soczewki. Proces ten zaczyna się zwykle po 40. roku życia i postępuje stopniowo, niezależnie od tego, czy wcześniej występowała inna wada wzroku. Dlatego presbiopia może dotyczyć zarówno osób z krótkowzrocznością, nadwzrocznością, jak i tych, które wcześniej nie potrzebowały korekcji.

Objawy prezbiopii – jak je rozpoznać?

Osoba z prezbiopią zauważa, że musi odsuwać tekst, aby widzieć go wyraźnie, a przy dłuższej pracy z bliska może odczuwać zmęczenie oczu lub spadek ostrości widzenia. Prezbiopia dotyczy niemal wszystkich osób po 40. roku życia i jest fizjologiczną konsekwencją starzenia się narządu wzroku, a nie chorobą.

Trudności z czytaniem drobnego druku

Jednym z pierwszych objawów starczowzroczności są problemy z odczytaniem drobnych liter, np. w książce, na etykiecie produktu czy ekranie telefonu. Osoba z prezbiopią zauważa, że musi bardziej się skupić, by przeczytać tekst z bliska, a litery stają się mniej wyraźne lub rozmazane. To typowy efekt osłabienia akomodacji oka i jeden z najczęstszych sygnałów, że narząd wzroku przestaje sprawnie dostosowywać się do krótkich odległości.

Konieczność oddalania tekstu od oczu

Innym charakterystycznym objawem starczowzroczności jest tzw. „efekt zbyt krótkiej ręki” – potrzeba odsuwania tekstu, by móc go wyraźnie zobaczyć. Dzieje się tak, ponieważ oko nie jest już w stanie odpowiednio zmieniać ogniskowej soczewki i skupić obrazu na siatkówce z bliska. Osoby po 40. roku życia często zauważają ten problem podczas czytania, pisania czy korzystania z telefonu, zwłaszcza w godzinach wieczornych.

Zmęczenie i bóle oczu przy pracy z bliska

Utrata elastyczności soczewki sprawia, że wykonywanie czynności z bliskiej odległości wymaga od oczu większego wysiłku. To może prowadzić do uczucia napięcia, pieczenia, a także bólów oczu i głowy, szczególnie po dłuższej pracy przy komputerze, czytaniu czy szyciu. Tego typu dolegliwości często pojawiają się, zanim wystąpi wyraźne pogorszenie ostrości widzenia, dlatego są ważnym wczesnym objawem starczowzroczności.

Pogorszenie widzenia przy słabym oświetleniu

Przy starczowzroczności trudności z widzeniem z bliska stają się szczególnie odczuwalne w warunkach niedostatecznego oświetlenia. Brak odpowiedniego światła dodatkowo ogranicza zdolność oka do ogniskowania obrazu, co pogarsza ostrość widzenia i wymusza jeszcze większy wysiłek akomodacyjny. Objaw ten często zauważany jest podczas czytania wieczorem lub w pomieszczeniach z przygaszonym światłem.

Metody korekcji prezbiopii

Choć prezbiopia jest nieodwracalnym procesem fizjologicznym, istnieje wiele skutecznych sposobów, by poprawić komfort widzenia z bliska i zredukować dolegliwości związane z utratą akomodacji. Dobór odpowiedniej metody korekcji prezbiopii zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta, stylu życia oraz obecności innych wad wzroku. Korekcja może mieć formę nieinwazyjną – jak okulary lub soczewki kontaktowe – albo chirurgiczną, z zastosowaniem m.in. sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej.

Okulary do czytania

To najprostsza i najczęściej stosowana forma korekcji prezbiopii. Okulary do czytania zawierają szkła skupiające o dodatnich mocach optycznych, ułatwiające widzenie z bliskiej odległości. Pacjent zakłada je tylko do konkretnych czynności, takich jak czytanie, pisanie czy korzystanie z telefonu. Ich zaletą jest prostota, ale mogą być niewygodne, gdy konieczne jest częste zmienianie okularów w zależności od odległości patrzenia.

Okulary progresywne lub dwuogniskowe

Dla osób, które potrzebują dobrej ostrości widzenia zarówno z bliska, jak i z daleka, rozwiązaniem mogą być okulary progresywne. Ich szkła mają płynnie zmieniającą się moc optyczną – od dali do bliży – co umożliwia komfortowe widzenie na różnych odległościach bez zmieniania okularów. Alternatywą są okulary dwuogniskowe, w których dolna część szkła służy do czytania, a górna – do patrzenia w dal. Obie formy mogą być szczególnie pomocne u pacjentów z dodatkowymi wadami refrakcji.

Soczewki kontaktowe dla prezbiopów

Osoby z prezbiopią, które nie chcą nosić okularów, mogą rozważyć multifokalne soczewki kontaktowe. Ich specjalna konstrukcja pozwala na jednoczesne widzenie z bliska i z daleka, dzięki różnym strefom mocy optycznej. Alternatywą jest tzw. monowizja – jedna soczewka dostosowana jest do widzenia w dali, druga do bliży. Dobór tego rodzaju korekcji wymaga precyzyjnej oceny i adaptacji, ale może zapewniać dużą swobodę w codziennym funkcjonowaniu.

Laserowa korekcja wzroku lub soczewki wewnątrzgałkowe

W niektórych przypadkach możliwe jest chirurgiczne leczenie prezbiopii. Jedną z opcji jest laserowa korekcja wzroku, która kształtuje rogówkę każdego oka w sposób umożliwiający przy patrzeniu obuocznym widzenie na różnych odległościach.

Innym rozwiązaniem jest refrakcyjna wymiana soczewki (RLE), czyli zastąpienie naturalnej soczewki oka sztuczną soczewką multifokalną. Takie leczenie bywa rozważane u pacjentów po 45. roku życia, zwłaszcza gdy występuje także zaćma lub inne wady refrakcji.

Czy starczowzroczności można zapobiec?

Prezbiopia nie jest chorobą, lecz fizjologiczną zmianą, która dotyczy wszystkich – niezależnie od wcześniejszej wady wzroku. Nie można jej zapobiec. Możliwe jest jednak wczesne rozpoznanie objawów i dobranie odpowiedniej korekcji, która pozwala zachować komfort widzenia i codziennej aktywności. Regularne badania okulistyczne po 40. roku życia mają ogromne znaczenie dla zdrowia oczu i komfortu widzenia.